Η φυλλοξήρα και το μυστήριο

Η φυλλοξήρα και το μυστήριο των αμπελώνων της Καμπανίας
Τι θα γινόταν αν ο Αβραάμ Λίνκολν δεν είχε πάει στο θέατρο (όπου και δολοφονήθηκε); Αν ο Λένον δεν είχε συναντήσει τον ΜακΚάρτνεϊ; Αν ο Κένεντι είχε επισκεφθεί το Ντιτρόιτ, αντί για το Ντάλας; Και αν η φυλλοξήρα δεν είχε ρημάξει τα αμπέλια της Ευρώπης;

Η φυλλοξήρα μεταφέρθηκε κατά λάθος από τη Βόρειο Αμερική στα μέσα του 19ου αιώνα και κυριολεκτικά αφάνισε τα ευρωπαϊκά αμπέλια, προσβάλλοντας τις ρίζες τους. Ακριβώς όπως οι Ινδιάνοι αφανίστηκαν από τις αρρώστιες που έφεραν μαζί τους στον Νέο Κόσμο οι Ευρωπαίοι, έτσι και τα αμπέλια Vitis Vinifera, από τα οποία παράγονταν όλα τα φημισμένα κρασιά της Γηραιάς Ηπείρου, έπεσαν θύμα της φυλλοξήρας. Τελικά, στα τέλη του 19ου αιώνα βρέθηκε η λύση, όταν οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι, εάν μπόλιαζαν τα ευρωπαϊκά αμπέλια με αμερικανικά, τα καθιστούσαν απρόσβλητα στη φυλλοξήρα.

Έτσι σήμερα, ουσιαστικά όλα τα εκλεκτά κρασιά του κόσμου προέρχονται από αυτά τα μπολιασμένα αμπέλια vinifera. Ομως, μήπως το μπόλιασμα τελικά αλλοιώνει τη γεύση του κρασιού; Πώς άραγε θα ήταν τα κρασιά εάν τα αμπέλια δεν είχαν μπολιαστεί;

Η σαμπάνια
Η απάντηση βρίσκεται , έξω από το Επερνέ, στις όχθες του ποταμού Μάρνη και στην καρδιά της επαρχίας της Καμπανίας. Σε δύο αμπελώνες, τους Clos Caudes Terres και Clos Saint Jacques, οι άνθρωποι της εταιρείας Bollinger έχουν φυτεμένα αμπέλια που ποτέ δεν μπολιάστηκαν και παράγουν μαύρο – πινό κρασί.

Από αυτά τα σταφύλια, η Bollinger παράγει μια από τις σπανιότερες και, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, καλύτερες σαμπάνιες του κόσμου, τη Vieilles Vignes Francaises. Ηταν λοιπόν απαραίτητο να έρθω στο Ε, όχι μόνο για να δοκιμάσω τη σαμπάνια, αλλά και για να επισκεφθώ τους αμπελώνες.
Οσο σπάνια και να είναι αυτά τα αμπόλιαστα αμπέλια, δεν είναι τα μοναδικά στον κόσμο του καλού κρασιού.

Στην Τουρέν, στην κοιλάδα του Λίγηρα, ο Ανρί Μαριονέ παράγει το κρασί Provignage, ένα cuvee από αρχαία αμπέλια Romorantin, όπως και gamay από αμπόλιαστα αμπέλια. Επιπλέον, στην πόλη Κολάρες της Πορτογαλίας, βορειοδυτικά της Λισσαβώνας, υπάρχουν αμπέλια που ποτέ δεν χρειάστηκε να μπολιαστούν με αμερικανικά, διότι το έδαφος της περιοχής είναι τόσο αμμώδες που η φυλλοξήρα δεν μπορεί να επιζήσει. Στην Ισπανία, σύμφωνα με εκτιμήσεις του περιοδικού Wine & Spirits, το ένα τρίτο της παραγωγής κρασιού προέρχεται από αμπόλιαστα αμπέλια.

Ομως τα περισσότερα από αυτά τα σταφύλια χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μπράντι. Στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, στη Χιλή, πολλά αμπέλια δεν είναι μπολιασμένα και χωρίς αμφιβολία σε διάφορες περιοχές του κόσμου θα υπάρχουν μεμονωμένοι αμπελώνες που δεν είναι μπολιασμένοι. Ομως, κανένας από αυτούς τους αμπελώνες δεν βγάζει κρασιά τόσο φιλόδοξα όπως το Vieilles Vignes Francaises, μάλιστα σε ένα είδος με τόσο λαμπρή ιστορία όπως η σαμπάνια.

Χωρίς κορμό
Στους περισσότερους αμπελώνες κάθε χρόνο τα νέα βλαστάρια στην ουσία προέρχονται από ένα κεντρικό αμπέλι. Καθώς τα αμπέλια μεγαλώνουν, ο κορμός γίνεται χοντρός, ξυλώδης και βγάζει ρόζους. Ομως στους δύο αμπελώνες από τους οποίους βγαίνει το Vieilles Vignes δεν υπάρχουν γέρικα αμπέλια. Στην ουσία, ο κορμός των αμπελιών δεν φαίνεται!
Τα αμπέλια φυτεύονται με μια παραδοσιακή μέθοδο (en foule) που χρησιμοποιούνταν ευρέως μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα. Σε αντίθεση με τους σύγχρονους αμπελώνες, στους οποίους κάθε σειρά αμπελιών αποτελείται από πολλά φυτά, στους αμπελώνες της Bollinger οι σειρές αποτελούνται από λίγα αμπέλια. Κάθε χρόνο, αφότου μαζευτούν τα σταφύλια, τα κλαδιά του αμπελιού λυγίζονται ώστε να πάρουν το σχήμα καμπάνας και στη συνέχεια φυτεύονται στο έδαφος.

Νέες ρίζες αναπτύσσονται και καινούργια κλαδιά ξεπετάγονται. Με τα χρόνια ένα μόνο αμπέλι μπορεί να γίνει τόσο μεγάλο ώστε να φτάνει το μήκος μια ολόκληρης σειράς του αμπελώνα. Οι εργάτες πρέπει να είναι ειδικά εκπαιδευμένοι, ενώ η σοδειά είναι πολύ μικρότερη, καθώς το αμπέλι παράγει λιγότερα σταφύλια.

Παρά το όνομά του το Vieilles Vignes Francaises δεν παράγεται από γέρικα αμπέλια. Στην πραγματικότητα τα αμπέλια ξαναφυτεύονται περιοδικά. Τα παλιότερα είναι ηλικίας 50 ετών. «Η ονομασία Vieilles Vignes Francaises δεν αναφέρεται στην ηλικία των αμπελιών, αλλά στον τρόπο που τα καλλιεργούμε, την παλιά γαλλική μέθοδο», λέει ο Γκισλέν ντε Μονγκολφιέ, πρόεδρος της Bollinger.

Επιστημονικά ανεξήγητο
Στον δεύτερο αμπελώνα, δίπλα σε μια σειρά αμπελιών που είναι φυτεμένα με τον παραδοσιακό τρόπο, υπάρχει και μια σειρά φυτεμένα με σύγχρονο. Ο Ζιλ Ντεκότ, μάνατζερ του αμπελώνα, λέει ότι αυτό το έκαναν για λόγους σύγκρισης.

«Η σοδειά είναι μεγαλύτερη στους μοντέρνους αμπελώνες, αλλά τα σταφύλια δεν ωριμάζουν το ίδιο». Κάθε σοδειά βγάζει τρεις με πέντε χιλιάδες μπουκάλια και ευτυχώς η Bollinger κατάφερε να έχει από επτά σοδειές στις δεκαετίες του '80 και του '90. «Δεν υπάρχει επιστημονική εξήγηση που να γνωρίζω και να αποδεικνύει γιατί δεν έχουν προσβληθεί τα αμπέλια μας από φυλλοξήρα.

Ισως του χρόνου να μην καταφέρουμε να παράγουμε ούτε ένα μπουκάλι», εκμυστηρεύεται ο κ. Ντε Μονγκολφιέ. Ετσι ένα μπουκάλι Vieilles Vignes Francaises –αν καταφέρετε να βρείτε ένα– κοστίζει περίπου 650 δολάρια.

Τελικά έφτασε η ώρα του δείπνου. Ο κ. Ντε Μονγκολφιέ επεφύλασσε μια έκπληξη: ένα μπουκάλι από τη σοδειά του 1970, την πρώτη χρονιά που το κρασί εμφιαλώθηκε για εμπορικό σκοπό. «Το Vieilles Vignes υποτίθεται ότι δεν παλαιώνει», μουρμούρισε ο οικοδεσπότης μου. Και όμως το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικό. Το κρασί ήταν ήρεμο για σαμπάνια, οι φυσαλίδες μαλακές και λεπτές, το χρώμα χρυσό, σχεδόν κεχριμπαρένιο. Στην αρχή ήταν ξηρό, αλλά αφότου πήρε λίγο αέρα, η γεύση του έγινε πιο πλούσια.

Παρ' όλα αυτά ήταν ζωηρό, γεμάτο χάρη, αλλά και έντονο, με μια νοστιμιά που προέρχεται από την καλή οξύτητα. Το γεμάτο, με αποχρώσεις ξηρών καρπών, άρωμά του ήταν ακριβές και ζυγισμένο. Αυτό είναι ένα εξαιρετικό κρασί, που παρόλο που γίνεται μόνο από σταφύλια πινό νουάρ, έχει το μεγαλείο ενός παλαιωμένου λευκού Burgundy. Τελικά το Vieilles Vignes Francaises δεν είναι απλώς ένα κρασί. Είναι το όνειρο ενός κρασιού.

The New York Times