Η Ιστορία του κόσμου σε 6 ποτήρια

«Η ιστορία του κόσμου σε 6 ποτήρια», του Tom Standage, εκδόσεις Κέδρος.

Στις σελίδες αυτού του βιβλίου μαθαίνουμε ότι:

• Ποτά όπως το ρούμι, το κονιάκ και το ουίσκι ανταλλάσσονταν με σκλάβους και έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή στις αποικίες της Βόρειας Αμερικής.

• Τον 5ο αιώνα π.Χ. το ελληνικό κρασί εξαγόταν μέχρι τη Νότια Γαλλία δυτικά, την Αίγυπτο νότια, την Κριμαία ανατολικά και βόρεια την περιοχή του Δούναβη. Επρόκειτο για εμπόριο σε μαζική κλίμακα· σε ένα μόνο ναυάγιο που ανασύρθηκε στη Νότια Γαλλία βρέθηκε ο εκπληκτικός αριθμός των 10.000 αμφορέων, με άλλα λόγια 250.000 λίτρα ή 333.000 σημερινά μπουκάλια.

• Μέχρι και ο Τζορτζ Ουάσιγκτον επιδόθηκε στην ποτοποιία, όταν τα τελευταία χρόνια της ζωής του ίδρυσε το δικό του αποστακτήριο ουίσκι. Ηταν ο Σκωτσέζος επιστάτης του που του υπέδειξε ότι μπορούσε να βγάλει κέρδος από τα σιτηρά που καλλιεργούσε στις εκτάσεις του στο όρος Βέρνον. Η παραγωγή άρχισε με δύο αποστακτήρες το 1797, για να φτάσει τους πέντε, που παρήγαν έντεκα χιλιάδες γαλόνια ουίσκι λίγο πριν από το θάνατό του, τον Δεκέμβριο του 1799.

• Ο φαρμακοποιός, Τζον Πέμπερτον, από την Ατλάντα της Τζώρτζιας, έφτιαξε την κόκα κόλα -σύμβολο σήμερα της παγκοσμιοποίησης- τον Μάιο του 1886. Η αυθεντική εκδοχή της περιείχε μικρό εκχύλισμα κόκας, και άρα ίχνη κοκαΐνης. (Αυτό αφαιρέθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα, αν και το αναψυκτικό περιέχει άλλα εκχυλίσματα φύλλων κόκας μέχρι σήμερα.) Η πρώτη διαφήμιση της κόκα κόλα, που εμφανίστηκε στην Atlanta Journal στις 29 Μαΐου 1885, ήταν σύντομη και σαφής: «Πίνετε κόκα κόλα! Απολαυστική! Δροσιστική! Υπέροχη! Δυναμωτική! Το νέο αναψυκτικό που αρέσει σε μικρούς και μεγάλους, περιέχει τις ιδιότητες του εκπληκτικού φυτού της κόκας και του περίφημου καρπού της κόλας».

• Το κονιάκ αρχίζει την «καριέρα» του ως «καιόμενο νερό» (aqua ardens), και αργότερα, σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης, ως aqua vitae, δηλαδή «το νερό της ζωής». Ανακαλύφθηκε τον δωδέκατο αιώνα από τον Ιταλό αλχημιστή Μιχαήλ Σαλέρνους, ο οποίος βασιζόμενος σε αραβικά χειρόγραφα απέσταξε κρασί και το δημιούργησε. Πέρα από τις θεραπευτικές του ιδιότητες, ο απλός κόσμος αγκάλιασε το aqua vitae όχι για τις υποτιθέμενες θεραπευτικές του ιδιότητες, αλλά και για την ικανότητά του να προκαλεί μέθη εύκολα και γρήγορα. Τα οινοπνευματώδη γνώρισαν μεγαλύτερη επιτυχία στις ψυχρές χώρες της Βόρειας Ευρώπης, όπου το κρασί ήταν ελάχιστο και ακριβό. Αποστάζοντας μπίρα, οι κάτοικοί τους κατάφεραν να παρασκευάσουν για πρώτη φορά δυνατά αλκοολούχα ποτά χρησιμοποιώντας ντόπια υλικά. Σε άλλες περιοχές της Ευρώπης το aqua vitae έγινε γνωστό ως «καμένο κρασί», «Branntwein» στα Γερμανικά και «brandywine» ή απλώς «brandy» (κονιάκ) στα Αγγλικά.

• Το ρούμι άρχισε να παρασκευάζεται από τα κατάλοιπα της επεξεργασίας του ζαχαροκάλαμου. Οι Πορτογάλοι το ονόμαζαν κονιάκ ζαχαροκάλαμου και το έφτιαχναν είτε από το χυμό του ζαχαροκάλαμου είτε από τον αφρό που ανέβαινε στην επιφάνεια όταν αυτός έβραζε. Οι παραγωγοί των νησιών Μπαρμπάντος όμως προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα: άρχισαν να χρησιμοποιούν τη μελάσα, ένα, κατά τ' άλλα, άχρηστο κατάλοιπο της επεξεργασίας του ζαχαροκάλαμου. Ετσι κατόρθωσαν να φτιάξουν πολύ πιο φθηνό κονιάκ χωρίς να ζημιώσουν καθόλου την παραγωγή ζάχαρης. Ενας ταξιδιώτης που επισκέφτηκε τα Μπαρμπάντος το 1651 παρατήρησε ότι το ποτό που προτιμούσαν οι νησιώτες ήταν το «Ραμπουλιόν, ή αλλιώς... Διάολος, που φτιάχνεται από αποσταγμένο ζαχαροκάλαμο - ένα θερμό, φριχτό και απαίσιο ποτό». Στην αργκό της Νότιας Αγγλίας «rumbullion» σημαίνει καβγάς, οχλαγωγία, αυτό δηλαδή που συνέβαινε όταν μεθούσαν οι νησιώτες. Το rumbullion, γρήγορα, συντομεύτηκε σε rum (ρούμι).

• Η μπίρα χρονολογείται περίπου από το 3000 π.Χ. στην Ανατολική Μεσόγειο. «Σε ύστερα αιγυπτιακά κείμενα αναφέρονται τουλάχιστον δεκαεφτά ποικιλίες μπίρας, κάποιες από τις οποίες περιγράφονται με ποιητικούς όρους, που θυμίζουν σύγχρονα διαφημιστικά σλόγκαν: η καλή και όμορφη, η ουράνια, η εύθυμη, το συμπλήρωμα του γεύματος, η άφθονη, η ζυμωτή», γράφει ο Tom Standage. Και ήταν τόσο βασικό είδος διατροφής για τους Αιγύπτιους, ώστε οι εργάτες που συμμετείχαν στην κατασκευή των πυραμίδων συχνά πληρώνονταν σε μπίρα!

• Το μεγαλύτερο γλέντι που έγινε ποτέ στην ιστορία δόθηκε από τον βασιλιά Ασσουρνασιρπάλ Β΄ της Ασσυρίας το 870 π.Χ. Στο τραπέζι κάθισαν 69.574 καλεσμένοι! Ο Ασσουρνασιρπάλ πρόσφερε στους καλεσμένους του δέκα χιλιάδες κανάτες μπίρα και δέκα χιλιάδες ασκούς κρασί - μαζί με 15.000 αρνιά, 1.000 βόδια, 10.000 ψάρια και 10.000 αυγά (μεταξύ χιλιάδων άλλων εδεσμάτων).

• Η δημοτικότητα του τσαγιού στην Ευρώπη οδήγησε στο άνοιγμα επικερδών εμπορικών δρόμων προς την Ανατολή, θεμελιώνοντας τον ιμπεριαλισμό και την εκβιομηχάνιση σε πρωτοφανή

• Σύμφωνα με την κινεζική παράδοση, το τσάι ανακαλύφθηκε από τον αυτοκράτορα Σεν Νουνγκ, του οποίου η βασιλεία χρονολογείται γύρω στο 2737 - 2697 π.Χ. Καταναλωνόταν με τη μορφή ενός θεραπευτικού χυλού μαζί με φρέσκα κρεμμυδάκια, πιπερόριζα και άλλα υλικά· οι φυλές της σημερινής Βόρειας Ταϊλάνδης έβραζαν τα φύλλα ή τα μαγείρευαν στον ατμό και στη συνέχεια τα έπλαθαν σε μπαλάκια, τα οποία έτρωγαν με αλάτι, λάδι, σκόρδο, λίπος και παστό ψάρι. Ετσι το τσάι ήταν φάρμακο και τρόφιμο πολύ πριν γίνει ποτό.

• Το αγαπημένο ποτό του Αιώνα των Φώτων (18ος) ήταν ο καφές, ρόφημα μυστηριώδες και ραφινάτο, προερχόμενο από τη Μέση Ανατολή. Τα καφενεία που ξεφύτρωσαν σε όλη την Ευρώπη ετοίμαζαν τον καφέ σε ένα νηφάλιο και πολιτισμένο περιβάλλον, τελείως διαφορετικό από το κλίμα της ανατολίτικης ταβέρνας, που σέρβιρε αλκοόλ, και γρήγορα έγιναν το επίκεντρο εμπορικών, πολιτικών και φιλοσοφικών ανταλλαγών.